اگر تا به حال از یک زنبور ترسیده باشید، خیلی به او نزدیک شده یا پا رویش گذاشته باشید احتمالا تجربه دردناکی داشته‌اید. نیش زنبور می‌تواند خیلی دردناک باشد و یک روز زیبای تابستان را به روزی فراموش نشدنی تبدیل کند. اما به راستی زنبورها چه زمانی نیش می‌زنند؟ درمان نیش خوردگی زنبور و فرار از زنبورهای قاتل را در ادامه بخوانید. همچنین در ادامه به نیش درمانی یا زهر درمانی می‌پردازیم و قیمت زهر در ایران را بررسی می‌کنیم.

فرار از زنبورهای قاتل

زنبورهای کشنده یا معروف به زنبورهای آفریقایی، نژادی از زنبور هستند که سرسختانه از خانه خود دفاع می‌کنند. نامی که برای آنها انتخاب شده (زنبورهای کشنده یا زنبورهای قاتل) خیلی نام مناسبی نیست. کمی در توصیف آنها اغراق شده است؛ محققان ابتدا تصور می‌کردند نیش زنبورهای آفریقایی بسیار مرگبارتر از سایر زنبورها است. اما در سال 1989 مشخص شد هیچ فرقی بین میزان مرگباری زهر زنبورهای عسل از نژادهای مختلف نیست. اگرچه، زنبورهای کشنده در صورت تحریک شدن خطرناک هستند و هدف را بی‌وقفه نیش می‌زنند. اگر شما مورد حمله زنبورهای کشنده قرار گرفتید باید بدوید و سعی کنید یک سرپناه بیابید. روش‌های پیشگیرانه را بخوبی بکار ببرید، همچنین روش‌هایی برای اجتناب از نیش خوردگی وجود دارد.

• بدوید

تا زمانی که زنبور دست از تعقیب شما بردارد بدوید. بهترین روش برای فرار از زنبورهای قاتل دویدن با سرعت زیاد است. تا جایی که می‌توانید در خط مستقیم با سرعت بدوید. حداقل 100 متر بدوید تا زنبور شما را تعقیب نکند.

• به کمک پارچه سر و صورت خود را بپوشانید.

پارچه را به نحوی روی صورت خود بگیرید که بتوانید اطراف را ببینید. اگر پارچه‌ای برای حفاظت نداشتید از دستان خود استفاده کنید. دستانتان را روی صورت بگیرید بطوری که هنوز بتوانید ببینید. زنبورهای آفریقایی سر و صورت را هدف می‌گیرند که بیشترین آسیب‌ها نیز از همین نواحی وارد می‌شود.

• هرچه سریعتر به دنبال پناهگاه باشید.

به دنبال مکانی باشید که دَر داشته باشد که بتوانید آن را ببندید. بهترین پناهگاه خانه، ماشین یا مکان‌های عمومی سر پوشیده است. فقط تعداد کمی از زنبورها می‌توانند شما را تا داخل فضای بسته دنبال کنند. حتی اگر تعدادی زنبور کشنده وارد پناهگاه شدند، حداقل از حمله کل گروه جلوگیری شده است.

• وقتی وارد پناهگاه شدید چراغ‌ها را خاموش کنید.

زنبورها بواسطه نوری که از پنجره می‌بینند جذب می‌شوند. می‌توانید پنجره را باز کنید تا از پناهگاه شما خارج شوند.

قبل از باز کردن پنجره اطمینان حاصل کنید که سایر زنبورها آن حوالی نباشند.

در برابر زنبورهای قاتل چه کار کنیم یا چه کار نکنیم؟

• استفاده از یک کارت برای خارج کردن نیش زنبور. اگر نیش خوردید هرچه سریعتر قبل از آنکه تمام زهر وارد بدنتان شود نیش را خارج کنید (کیسه زهر تا 20 دقیقه زهر را وارد بدن پمپ می‌کند). برای این کار از یک کارت یا هر شیء که لبه‌های سفتی دارد استفاده کنید. این روش مناسبی برای خارج کردن نیش بدون فرو رفتن بیشتر در پوست است.

• 

  زنبورها را نکشید و یا به آنها ضربه نزنید. هرچه بیشتر به زنبورها ضربه بزنید و یا باعث آشفتگی آنها شوید بیشتر مورد هدف حمله کل گروه قرار می‌گیرید. ضربه زدن اولین واکنش انسان به حضور حشرات است. اما تکان دادن بازو و ضربه زدن به آنها احتمال حمله را افزایش می‌دهد. هنگام فرار از زنبورهای کُشنده فقط تلاش کنید که از آنها جلو بزنید و سعی نکنید آنها را بکُشید.

برای فرار از زنبورهای قاتل داخل آب نپرید

• اصلا در استخر آب نپرید. درست است که زنبورها نمی‌توانند برای نیش زدن‌تان وارد آب شوند اما همان اطراف پرسه می‌زنند تا از آب خارج شوید. پریدن در آب اصلا روش قابل اعتمادی برای فرار از زنبورهای قاتل نیست.

• اگر واکنش شدیدی به نیش زنبور دارید حتما به دنبال مراقبت‌های پزشکی بگردید. برخی افراد نسبت به زهر زنبور آلرژی دارند. با مشاهده تورم بیش از حد در محل نیش خوردگی، کهیر، سرگیجه، غش کردن و مشکل تنفسی خیلی سریع به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید. واکنش‌های آلرژیک می‌تواند به قیمت جان شما تمام شود.

پیشگیری از نیش خوردگی

• هنگام ظاهر شدن در طبیعت لباس‌های رنگ روشن بپوشید. زنبورها در تشخیص رنگ‌های تیره تکامل پیدا کرده‌اند چرا که اغلب دشمنانشان مانند خرس‌ها و گورکن‌ها رنگ تیره دارند. به همین دلیل پوششی با رنگ روشن خیلی برای آنها تهدید کننده نیست.

زنبورها رنگ قرمز را سیاه می‌بینند، پس از پوشیدن این رنگ هم اجتناب کنید. به همین دلیل است که لباس زنبورداران سفید است.

• از نزدیک شدن به کندو یا تخریب آن اجتناب کنید. زنبورها در صورتی که احساس تهدید کنند گروهی حمله می‌کنند. مکان کندو را یاد بگیرید و از یک متخصص برای جابجایی آن کمک بگیرید.

• رفتار زنبورها را زیر نظر بگیرید. به زنبورهای کشنده‌ای که به شما ضربه می‌زنند توجه کنید. اگر متوجه تجمع زنبورها در اطرافتان شدید که بصورت تهاجمی به شما ضربه می‌زنند بدانید در حال آماده شدن برای نیش زدن شما هستند. با مشاهده چنین رفتاری سریع بدوید و پناهگاهی بیابید.

خیلی‌ها نمی‌دانند که زهر زنبور عسل کاربرد درمانی دارد. در ادامه علاوه بر بررسی نیش زنبور به بررسی روش جمع آوری زهر زنبور، روش کار دستگاه زهرگیر و قیمت زهر در ایران می‌پردازیم.

نیش درمانی

زهر زنبور از دیرباز در درمان بیماری‌هایی همچون روماتیسم، مالاریا، سیاتیک، ورم مفاصل، گرفتگی عضلات و اختلالات پوستی توسط پزشکان سنتی به کار گرفته شده است. برخی پزشکان زهر را بصورت پودر و برخی با نیش مستقیم زنبور در محل ملتهب به کار می‌برند. از آنجایی که محل تزریق و دوز آن اهمیت دارد مصرف این ماده باید تحت نظر پزشک صورت بگیرد.

فقط زنبور ملکه و زنبور ماده (کارگر) نیش دارند. تنها در صورت احساس خطر و دفاع از کندو و ملکه از آن استفاده می‌کنند. زهر، از دو غده دستگاه نیش زنبور تولید می‌شود. اگر زنبور موجودی با پوست سفت، مثل انسان را نیش بزند، نیش و همه دستگاه آن از جمله کیسه زهر، عضلات و مرکز عصبی خود را از دست خواهد داد و خیلی زود خواهد مُرد.

زهر زنبور در طب سنتی برای مداوای انواع مختلف رماتیسم مورد استفاده قرار گرفته است.

از آنجایی که زهر زنبور باید توسط پزشک متخصص تجویز شود در فروشگاه‌ها عرضه نمی‌شود.

نکات مهم در زهرگیری:

1- یکی از مهمترین نکته‌ها، فعال بودن میلیتین و سایر ترکیبات زهر زنبور بدست آمده است. زهر زنبوری که ترکیباتش فعال نباشد کاملا بلا استفاده است.

2- وارد شدن شوک به زنبور باعث بوجود آمدن رفلکس یا استفراغ شهد زنبور درون دستگاه زهرگیر می‌شود. معمولا این عامل بیشترین ناخالصی را وارد زهر می‌کند. استفاده از شیوه مناسب برای حذف ریزترین عوامل ایجاد ناخالصی در زهر و همینطور کاهش ورود کمترین مقدار گرد و غبار به درون دستگاه زهرگیر از اهمیت زیادی برخوردار است.

3- استفاده از روش بسته بندی مناسب برای کمترین برخورد با نور و هوا بسیار اهمیت دارد. نگه‌داری محصول در دمای منفی 70 درجه که باعث افزایش تاریخ انقضا محصول به بیشتر از 3 سال می‌شود نیز حائز اهمیت است.

4- فروش زهر خشک شده غیر لیوفلیزه در صورت تقاضا. البته در این صورت قیمت محصول ارزانتر از حالت قبل تمام می‌شود.

قیمت زهر بر حسب درصد ملیتین:

میلیتین زیر 40% گرمی 300 هزارتومان و قیمت زهر زنبور با میلیتین بالای 40 درصد متناسب با افزایش درصد میلیتین تغییر خواهد داشت.

مشخصات دستگاه زهرگیری:

دستگاه از 3 قسمت اصلی تشکیل شده است: باطری، شوکر و مخزن.

فرایند زهرگیری:

• تهیه دستگاه مناسب
• رعایت نکات مهم در زهرگیری از جمله:

1. زمان و مکان
2. نژاد زنبور
3. بازه زمانی
4. استراحت برای ریکاوری کیسه زهر و تولید زهر با کیفیت
5. چرخه برقراری شوک و استراحت دستگاه برای جلوگیری از ورود آسیب به زنبورها
6. بهترین دما برای حداکثر زهرگیری
7. نحوه انتقال و محل تراشِ زهرِ خشک از مخزن
8. شرایط آزمایشگاه برای تراش زهر
9. هواگیری زهر
10. رنگ و دمای نگه‌داری محفظه حاوی زهر خشک

• انجام آزمایش‌های کنترل کیفی (غالبا به وسیله دستگاه کروماتوگرافی محلول با فشار بالا HPLC و …)
• بسته بندی و ارائه به بازار.

خرید دستگاه مناسب فقط یک دهم فرایند تولید زهر است، لذا برای تولید محصول با کیفیت علاوه بر امکانات، نیاز به یک دستور العمل منسجم است.

در طراحی دستگاه توجه به میزان خلوص زهر و کیفیت آن از لحاظ فیزیکی و شیمیایی بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل فرایند زهرگیری، نوع دستگاه، فرایند انتقال، تراش و حتی نگه‌داری زهر بدست آمده باید بگونه‌ای باشد که بتواند به عنوان ماده‌ای دارویی بسیار گران قیمت در کارخانجات دارویی داخل و حتی خارج کشور از نظر کیفیت قابل قبول باشد.