زنبورها نه تنها گرده افشان‌هایی افسانه‌ای هستند، بلکه تنها حشره در جهان می‌باشند که غذایی قابل خوردن برای انسان‌ها تولید می‌کنند. در طول دو دهه اخیر، تحقیقات نشان می‌دهد که این مخلوق زحمتکش به سرعت رو به نابودی است. اجازه دهید بررسی کنیم که چرا نجات این حشره‌های قدیمی موضوع مهمی است و چرا باید مراقب زنبورها از هر نژادی باشیم!

چرا زنبورها در خطر نابودی قرار گرفته‌اند؟

دلایل بسیاری برای کاهش جمعیت زنبورها در دنیا وجود دارد که عبارتند از:

استفاده از حشره‌کش‌ها در مواجهه با زنبورها

• ثابت شده است که حشره کُش‌هایی که استفاده می‌کنید در گرده و شهد گل‌ها باقی می‌مانند؛ این مواد شیمیایی توسط زنبورها و دیگر گرده افشان‌ها بلعیده می‌شوند.
• حشره کُش‌ها از طریق سموم عصب گرابر نرخ رشد بر رفتار تغذیه، سیستم ایمنی و فرایند یادگیری زنبورها تاثیر می‌گذارند.

تخریب زیستگاه طبیعی زنبورها

• شهرنشینی منجر به تخریب درختزارها، چمنزارها، جنگل‌ها، دشت‌ها و بوته‌زارها شده است که همگی زیستگاه‌های طبیعی گرده‌افشان‌ها هستند.

تغییر آب و هوا

• افزایش دما، نوسان در میزان بارندگی و بطور کلی اکثر شرایط جوی بر طول عمر و عملکرد گرده افشان‌ها تاثیر گذاشته است.

کاهش زنبورها برای ما چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟

بدون زنبورها، تاثیر جدی بر گل‌های وحشی و زندگی حیوانات

• تقریبا 250 هزار گونه از گیاهان گلدار برای گرده افشانی به زنبورها وابسته‌اند؛ بدون زنبورها، بسیاری از گل‌های وحشی و گیاهان دیگر برای تکثیر شدن با هم مجادله خواهند کرد.
• این گل‌ها و دانه‌های آنها اغلب یک منبع غذایی برای حشرات، پرندگان و پستانداران کوچک به شمار می‌آیند که این می‌تواند منجر به پیامدهای ویرانگری برای بقای این مخلوقات شود.
• در همین راستا، درندگان بزرگتر، متوجه تاثیرات وارد بر منبع غذایی خود شده و برای ادامه حیات با هم جدال می‌کنند.

بدون زنبورها، تاثیری ویرانگر بر تامین خوراک ما

• زنبورها مسئول گرده افشانی بسیاری از محصولات میوه و سبزیجات ما هستند.
• بدون زنبورها، هیچ سیب، بادام، زردآلو، ذغال اخته، توت فرنگی، گوجه فرنگی و کدو سبزی حتی به میزان اندک هم نخواهیم داشت.
• کاهش منابع غذایی، حفاظت از جمعیت جهان را مشکل می‌سازد.

بدون زنبورها، یک دنیای بدون عسل

• عسل این شیرین کننده طبیعی دیرینه با مزایای بسیاری که برای سلامتی انسان دارد ممکن است برای همیشه از بین برود.

بدون زنبورها، افزایش هزینه تولید مواد خوراکی

اگر زنبوری نداشته باشیم تا برای ما گرده افشانی کند، این کار را باید به صورت دستی انجام دهیم که هم متمرکز بر نیروی کار است و هم اتلاف مالی دارد و به صورت تخمینی سالانه 299 بیلیون دلار در کل دنیا هزینه می‌برد.

چگونه می‌توانیم به حفظ زنبورها کمک کنیم؟

• از کشاورزان داخلی و ارگانیک حمایت کنید.
• زراعت ارگانیک را در خانه تمرین کنید.
• گل‌های وحشی و درختچه‌هایی بکارید که زنبورها دوست دارند.
• زنبورها تشنه‌اند؛ یک کاسه آب تازه بیرون از خانه برایشان بگذارید.
• فقط عسل طبیعی و خام خریداری کنید.
• به آفت کُش‌ها «نه» بگویید.
• وجین کردن را متوقف کنید.
• در مورد اهمیت زنبورها مطلب یاد بگیرید و این مطالب را به عزیزانتان آموزش دهید.
• یک خانه «زنبور وحشی» برای خودتان بسازید.
• پرورش زنبورها را یاد بگیرید.

با کاشتن گیاهان زیر در باغ و باغچه خود در نجات زنبورها نقش داشته باشید:

گل همیشه بهار، گل آفتاب پرست، گل حسرت، گل ختمی، گل آلاله، گل گاوزبان، گل عسل، گل شمعدانی، گل نعنا گربه‌ای، گل زعفران، گل آویشن، گل اسطوخدوس، گل مریم گلی، گل گشنیز، گل ارغوان، گل رازیانه، گل خشخاش، گل مینا، گل بومادران، گل آفتابگردان.

زنبورها و بطور کلی گرده افشان‌ها به سرعت در حال ناپدید شدن هستند. این خطر نه تنها زنبور عسل (که عسل طبیعی تولید می‌کنند) بلکه تمام زنبورها را تهدید می‌کند. تنها در آمریکای شمالی بیش از ۴۰۰۰ گونه زنبور وحشی وجود دارد، که بعضی از آنها خیلی خاص هستند، و زنبور عسل فقط یکی از آنهاست (که البته این نوع زنبور، بومی آمریکا نیست و توسط اولین مهاجران آورده شده است). برای کمک به بقای زنبور عسل چه کاری از دست ما ساخته است؟

اهمیت زنبورها برای انسان

بیشتر این زنبورها گرده افشان هستند و به تکثیر گیاهان کمک می‌کنند؛ بنابراین بدون زنبورها گیاهان تکثیر نمی‌شوند و ثمری نمی‌دهند. اما این ثمرها چه هستند؟ میوه‌ها و سبزیجاتی که هر روز مصرف می‌کنیم. از سیب تا توت فرنگی، از قهوه تا شکلات، از بادام تا گوجه فرنگی، همه این گیاهان نیاز به گرده افشانی زنبورها دارند. بطور تخمینی ۳۰ درصد از محصولات جهان (و ۹۰ درصد از گیاهان وحشی) برای شکوفایی نیاز به حشره‌ای مانند زنبور دارند. بدون آن‌ها محصولات از بین می‌روند و جهان با مشکل قحطی روبرو خواهد شد.

دلایل زیادی برای ناپدید شدن زنبورها وجود دارد

حشره‌کش‌ها، آلودگیِ رودخانه‌ها و منابع آبی، آلودگیِ خاک که گیاهان را آلوده می‌کند، آب و هوای سخت و شدید، کاهش سبزه‌زارها و مَرغزارهای طبیعی، فرهنگ کشاورزی تک محصولی، گسترش چمن‌زارها، فعالیت‌های زنبورداری صنعتی و غیره. متأسفانه این فهرست خیلی طولانی است. زنبورها روز به روز ضعیف‌تر می‌شوند و سریع‌تر از بین می‌روند. نتیجه این شده است که فقط در سال ۲۰۱۵ 40 درصد کلونی زنبورها از بین رفتند.

در سال‌های اخیر انجمن‌های زیادی برای حمایت از زنبورها و گرده‌ افشان‌های وحشی دیگر در کشورهای مختلف آمریکایی و اروپایی تشکیل شده‌اند. که یکی از مهمترین نقاط تمرکز آنها تشویق افراد، سازمان‌ها و شهرها برای ایجاد مناطق امنِ زنبورها است. مکان‌هایی که برای این گرده‌ افشان‌های کوچک امن باشد؛ بطوریکه غذا، آب و زیستگاه سالمی برایشان فراهم شود.

اما همواره این سوال برای مردم مطرح است که چگونه می‌توانند به حفظ زنبورها کمک کنند؟

در اینجا به ۱۰ روشی اشاره می‌شود که شما با بکارگیری آن‌ها می‌توانید به بقای زنبورها کمک کنید و سهمی در جنبش جهانیِ حفظ زنبورها که در حال رشد است داشته باشید.

1. علم خود و فرزندان‌تان را دربارة زنبورها افزایش دهید. زنبورها خطرناک نیستند؛ آن‌ها به یافتن غذا روی گل‌ها مشغولند و به انسان‌ها حمله نمی‌کنند. با درک بیشتر این موضوع یاد می‌گیریم که به آنها احترام بگذاریم.
2. حتماً عسل طبیعی و ترجیحاً عسل خام تهیه کنید. برای حمایت از زنبورداران از خرید عسل صنعتی بصورت عمده یا عرضه شده در سوپرمارکت‌ها اجتناب کنید.
3. از سموم، قارچ‌کش‌ها و علف‌کش‌ها برای گیاهان و یا در باغچه خود استفاده نکنید. گیاهان از این طریق آلوده می‌شوند و این آلودگی به محصول و در نهایت به زنبور منتقل می‌شود و آنها را از بین می‌برد. اطمینان حاصل کنید گیاهانی که می‌خرید آلوده به آفت‌کش‌های نئونی نباشد.
4. در باغچة خود گیاهان بومی که زنبورها دوست دارند بکارید. این گل‌ها سرشار از شهد و گردة گل (غذایی برای زنبورها و پروانه‌ها) هستند. متنوع و دائمی بودن منابع غذایی به همان اندازه که برای ما مهم است برای زنبورها نیز اهمیت دارد.
5. از کاشت چمن‌زار اجتناب کنید چرا که برای حشرات و گیاهان، بیابانی بیش نیستند. چمن‌زارها معمولاً هیچگونه گیاه مفیدی برای زنبورها ندارند و چون اغلب به سرعت هرس می‌شوند هیچ گیاهی فرصت شکوفه زدن پیدا نمی‌کند. بجای آن سبزه‌زارها و مَرغزارها را گسترش دهید.
   
6. علف‌های هرز باغچه خود را هرس نکنید. بسیاری از این گیاهان، مانند قاصدک، منبع غذای خوبی برای زنبورها هستند. در اوایل فصل بهار، این علف‌های هرز تنها منبع غذایی برای این حشراتِ سودمند هستند. بسیاری از این علف‌ها غذا و داروی خوبی برای ما نیز به حساب می‌آیند.
7. شما می‌توانید از طریق انجمن‌های حمایتی به حفظ زنبورها متعهد شوید. این کار را به سادگی می‌توانید از طریق زمینی که در اختیار دارید، باغچه شخصی‌تان، حیاط شرکت و یا پشت بام انجام دهید. شهرهای مجاور، مدارس، شرکت‌ها و تک تک افراد می‌توانند به این انجمن‌ها ملحق شوند.
8. در شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌های حمایتی فعال باشید؛ از اخبار آن‌ها مطلع شوید و به نشر فرهنگ حمایت از زنبورها بپردازید تا در نهایت بتوان قانون‌گزار را مجبور به وضع قوانین حمایت از زنبورها کرد.

   

   زنبور عسل
9. حتی اگر فقط یک تراس کوچک دارید شما می‌توانید در طول روزهای گرم تابستان یک ظرف کوچک آب برای آشامیدن زنبورها قرار دهید. تعدادی سنگ و یا چوب پنبه در ظرف آب قرار دهید تا زنبورها روی آن‌ها فرود بیایند و در آب غرق نشوند.
10. اگر گروهی از زنبورها به محل زندگی شما آمدند بهتر است زنبورداری را یاد بگیرد و یک کندو در باغچه یا پشت بام خود قرار دهید تا علاوه بر خانه‌دار کردن زنبورها بهترین عسل طبیعی خود را نیز برداشت کنید.

زنبورها نه تنها گرده افشان‌هایی افسانه‌ای هستند، بلکه تنها حشره در جهان می‌باشند که غذایی قابل خوردن برای انسان‌ها تولید می‌کنند. نه تنها غذای آنها می‌تواند غذای ما باشد بلکه راه و رسم زندگی پر رمز و رازشان نیز می‌تواند الگویی برای زندگی انسان باشد.

• زنبورها با توجه به بضاعت‌شان زندگی می‌کنند

هیچ وام یا اعتباری در دنیای زنبورها وجود ندارد. تنها دارایی آن‌ها منابعی است که برای جمع کردن و ذخیرهٔ آن زحمت می‌کشند. بانک آن‌ها ذخیرهٔ غذایی آن‌هاست؛ زمانی که شرایط مناسب باشد به جمع‌آوری منابع می‌پردازند و برای روزهایی که امکان جستجو وجود ندارد ذخیره می‌کنند. زنبورها مانند انسان‌ها نیاز به غذای روزانه دارند و جهت حصول اطمینان نسبت به وجود غذای کافی و با ثبات از هر قدرتی استفاده می‌کنند. این غذا را نه برای خودشان بلکه برای نوزادانشان می‌خواهند.

• همکاری در زنبورها

زنبورهای عسل با همکاری به چیزهای فوق‌العاده‌ای می‌رسند. پنجاه هزار زنبور به کمک هم می‌توانند چیزهای زیادی را جابجا کنند. همکاری چند جانبه کلید موفقیت آن‌هاست. ده‌ها هزار زنبور به عنوان یک سیستم واحد عمل می‌کنند.

• زنبورهای عسل و تقسیم کار

زنبورهای عسل نشان داده‌اند که تقسیم نیروی کار بسیار کارآمد است. همه می‌دانند که چگونه انجام طیف جامعی از کارهای ضروری باعث انعطاف و وفق‌پذیری آن‌ها می‌شود. زنبورها تا قبل از اینکه به جستجوگران غذا تبدیل شوند مجموعه‌ای از فعالیت‌های مختلف را انجام می‌دهند. در شرایط اضطراری می‌توانند به شغل قبلی خود بازگردند تا خسارت‌های وارد شده را جبران کنند.

• زنبورهای فرصت طلب

زنبورهای عسل وقتی خورشید می‌درخشد دست به کار می‌شوند و عسل دُرست می‌کنند. زنبورها بسیار فرصت طلب هستند و به محض محیا شدن شرایط به دنبال منابع غذایی می‌‎روند. حتی وقتی خانه‌شان پر از غذا باشد گوشه‌ای را برای ذخیره غذای بیشتر پیدا می‌کنند.

• زنبورهای فداکار

در حالی که خوب بودن اولویت اول و همیشگی زنبور عسل است، به عنوان یک عضو مهم جامعه رفتار می‌کند. خود محوری ویژگی زنبور عسل نیست؛ وظیفه اصلی آن‌ها به خانواده‌شان تعلق دارد و بدون هیچ تردیدی با احساس کوچکترین خطری خود را فدای کلنی می‌کنند.

• زنبورهای پیشگو

زنبورها نسبت به فرا رسیدن دوران سخت آگاهی دارند. آن‌ها همیشه برای کمبودهای فصلی قابل پیش‌بینی بصورت وقفه‌های کوتاه-مدت ذخایر اضافی آماده می‌کنند.

• زنبورهای بخشنده

زنبورها دانش خود را به اشتراک می‌گذارند. آن‌ها می‌دانند که غذای زیادی برای همه از جمله زنبورهای دیگر یا سایر گرده‌افشان‌ها وجود دارد. زنبور عسل سرِ غذا با سایر نژادها درگیر نمی‌شود. با اینکه منابع غذایی‌شان مشترک است نیازی نمی‌بینند که سایرین را از قلمرو خود بیرون کنند.

• زنبورهای سازگار

زنبورهای عسل خود را با محیط وفق می‌دهند. این موضوع را می‌توانید در مورد استفاده آن‌ها از بره موم مشاهده کنید که این ماده را با توجه به شرایط محلی متفاوت برای حفاظت از خودشان در برابر بیماری‌های محلی تهیه می‌کنند.

• زنبورهای اجتماعی

زنبورهای عسل به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی ارتباطات صادقانه را در قلب یک جامعه می‌بینند. زنبورها به شدت در ارتباطات کارآمد هستند. آن‌ها از حرکات لرزشی و انتشار فرومون پیام‌های بسیار پیچیده‌ای را در کُلنی ردوبدل می‌کنند. تا آنجایی که ما می‌دانیم آن‌ها از بیان سخنی به جز حقیقت عاجز هستند.

زنده ماندن زنبورها به گردآوری غذای با کیفیت و بی‌نظیر از منابع متنوع وابسته است. از آنجایی که ما کنترل بخش زیادی از قلمروی آن‌ها را برای اهداف خودمان در اختیار گرفته‌ایم، حصول اطمینان از دسترسی آن‌ها به منابع گُل بی‌نظیر و غیر سمی (که هیچ دفاعی در برابرش ندارند) از وظایف ما است.

برای تقریباً 80 میلیون سال یا حتی بیشتر زنبورها برای خودشان گُل داشتند. در همین 100 سال گذشته منابع غذایی آن‌ها با موادی مسموم شده که هیچ‌گاه در گذشته با آن مواجه نشده‌اند. مواد شیمیایی دست‌ساز بشر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که آن‌ها و هم نوع خود را مسموم کنند. برخی از این مواد به عمق گیاهانی که زنبورها تغذیه می‌کنند نفوذ می‌کند. هر روز مقدار بیشتر و بیشتری از این سموم به دانه‌ها و خاک داده می‌شود و زنبورها هیچ شانسی برای نجات از این تهاجم ندارند.

اگر حفظ زنبورها برای ما اهمیت دارد باید روش‌های کشاورزی و تولید غذا را دگرگون کنیم.