در نیمکره جنوبی بحث و جدالی بر سر مالکیت قانونی یکی از گران قیمت‌ترین عسل‌ها، که به دلیل خواص بی‌نظیرش معروف است، وجود دارد. برای بدست آوردن سهم بازار عسل مانوکا، که در سال‌های اخیر با رشد شهرت عسل گوی سبقت را به عنوان مُغذی‌ترین خوراکی ربوده است، استرالیا و نیوزلند دست به رقابت زده‌اند. طبق گزارش بلومبرگ به نظر می‌آید کشور نیوزلند در بازارِ تجارت عسلِ مانوکا جلو افتاده اما استرالیا در این رقابت کم نمی‌آورد.
اما چرا دو بازار بزرگ دنیا بر سر معجزه زنبور عسل می‌جنگند؟ خاستگاه اصلی این عسل کجاست؟ قیمت عسل مانوکا چقدر است؟ آیا خواص عسل مانوکا تائید شده است؟ در این مقاله هر آنچه نیاز است در مورد عسل مانوکا بدانید و هر آنچه پشت فشار دولت برای مالکیت نام تجاری آن است را خواهید خواند.
تاریخچه عسل مانوکای نیوزلندی
گل مانوکا که از آن عسل مانوکا برداشت می‌شود
عسل مانوکا از ابتدای دهه 80 میلادی زمانی که دانشمندان برای اولین بار ویژگی‌های منحصر به فرد ضد میکروبی این عسل را تائید کردند، شور و اشتیاقی را میان خبرگان حوزه سلامت بوجود آورد. امروزه این شیرین کننده، که هر روز اقبال بیشتری بدست می‌آورد، به تدریج جای خود را به عنوان جایگزین خوش طعم‌تری نسبت به همتایان داخلی‌اش در بازار آمریکا باز کرده است.
صنعت عسل مانوکا
صنعت عسل مانوکا در دهه قبل حدود 40 میلیون دلار محصولات خود را در سراسر دنیا فروخته است و تا سال 2017 این عدد به 270 میلیون دلار افزایش یافته است. به همان اندازه که این افزایش شگفت‌آور است، از شنیدن خاستگاه اصلی این عسل نیز شگفت زده می‌شوید.
توسعه صنعت زنبورداری در اروپا
نژاد اروپایی زنبوری به نام اِیپس ملیفرا (Apis mellifera) که برای تولید تجاری این عسل ضروری است بومی نیوزلند نیست. در حقیقت، حشرات کلنی‌ساز تا سال 1839 در نیمکره جنوبی معرفی نشده بودند. ظهور آن‌ها و توسعه کل این صنعت به مدد و خواسته ماری بامبی، زنبوردار انگلیسی و خواهر مُبلغ متدیست، صورت پذیرفت.
او تلاش کرد در طول سفر 6 ماهه‌اش از انگلیس به نیوزلند دو سبد زنبور عسل خود را زنده نگه دارد. کلیف وون ایتون نویسنده کتاب مانوکا: بیوگرافی سفر شگفت‌انگیز یک عسل می‌گوید: «از این بدتر نمی‌شد، چرا که نگهداری و زنده نگه داشتن کندوهای سبدی بسیار دشوارتر از کندوهای امروزی بود».
بامبی کندوهای خود را به موازات ساحل شرقی جزیره شمالی در زمین‌های هدف خود، که بوته‌های مانوکا گل می‌دهند، و پایین‌تر از سطح ارتفاع دریا قرار داد. شواهد قوی وجود دارد که اولین عسلی که در نیوزلند تولید شد عسل مانوکا بوده است. طبق اسناد تاریخی ثبت شده توسط وون ایتون، این عسل در امضای معاهده سال 1840 بین مهاجران غربی و قبیله‌های بومی، استفاده شده است.
خاموشی عسل مانوکا
عسل مانوکا علی‌رغم اهمیت تاریخی‌اش نتوانست طی قرن بعدی خوشنامی بدست بیاورد. در بیشتر سال‌های قرن بیستم این محصول به نفع سایر انواع محصولاتِ جایگزینش نادیده گرفته شد و بازار بین‌المللی برای این محصول تحقق نیافت. این روند دقیقاً زمانی تغییر کرد که در سال 1980 دکتر پیتر مولان، بیو شیمی‌دان سرشناس، خاصیت بی‌نظیر ضد باکتریایی این عسل را تائید کرد. (ضمن اینکه خواص این عسل در درمان زخم‌ها در طب سنتی مائوری‌ها شناخته شده بود).
تاریخچه عسل مانوکای استرالیایی
عسل مانوکای نیوزلندی و استرالیایی
با ورود مهاجران استعماری بریتینای بزرگ به استرالیا، زنبور عسل اروپایی، اِیپس ملیفرا، (Apis mellifera) هم از سال 1822 وارد این کشور شد. زنبورها به دلیل توانایی‌شان در گرده افشانیِ دانه‌ها، بطور قابل توجهی در تولید غذا به ما کمک می‌کنند و اولین مهاجران به این حقیقت واقف بودند. تنها چیزی که آن‌ها نمی‌دانستند این بود که شهد جمع‌آوری شده از گیاه مانوکا چه خواص شگفت انگیزی در بر دارد. جالب است که این رویداد به 20 سال پیش از ورود این زنبورها به نیوزلند بر می‌گردد که همین امر موجب شده که استرالیایی‌ها خاستگاه اصلی عسل مانوکا را استرالیا بدانند.
ریشه کلمه مانوکا
کلمه مانوکا از زبان مائوری، زبان بومی نیوزلند، ریشه گرفته است. استدلال احزاب مختلف بر آن است که فقط عسل‌های دارای گواهی نیوزلند باید از نام مانوکا استفاده کنند. درست است که این گیاه در هر دو کشور می‌روید، اما ظاهراً در نیوزلند رایج‌تر است و بازار استرالیا منابع محدودی دارد که با تقاضای رو به رشدی مواجه است.
UMF، شاخصی مخصوص عسل مانوکا؟
همه عسل‌ها وقتی رقیق شوند هیدروژن پراکسید تولید می‌کنند. فقط عسل مانوکا است که به دلیل مواد اضافی موجود در آن، باکتری‌های مقاوم شده به آنتی بیوتیک‌ها، که اغلب در زخم‌های مزمن، زخم بستر و زخم‌های پا بوجود می‌آید، را از بین می‌برد. از آنجایی که این ویژگی قابل اندازه‌گیری است، خیلی زود گروهی صلاحیت‌دار تشکیل شد تا به اندازه‌گیری آنچه به «عامل یکتای مانوکا» معروف شد، بپردازد. امروزه از نام یو ام اف (UMF) به عنوان علامت تجاری برجسته در لیبل این عسل استفاده می‌شود.
انجمن عامل یکتای عسل مانوکا (UMF) علامت تجاری با کیفیتی را به عسل مانوکا اعطا می‌کند. این انجمن با پرورش‌دهندگان و تولیدکنندگان جهت اطلاع‌رسانی به عموم مردم در خصوص مزایای این عسل همکاری می‌کنند. این انجمن استانداردهایی را مطرح می‌کند که برندها برای داشتن لیبل نام تجاری این عسل باید آن‌ها را رعایت کنند؛ و همچنین شرکت‌های مستقلی را برای تست نمونه‌های این محصول استخدام می‌کند. این انجمن مسئولیت این نام تجاری را به عهده دارد، بطوری که طبق گزارش بلومبرگ در سال 2015 فرم درخواست خود را مبنی بر حفظ این محصول به دولت ارائه داده است.
آقای جان راوکلیف سخنگوی انجمن یو ام اف (UMF) باور دارد که عسل هم مانند شامپاین باید حمایت‌های منطقه‌ای از دولت خود دریافت کند. او به بلومبرگ گفته است: «من می‌توانم با مقداری ذرت، ویسکی درست کنم اما نمی‌توانم آن را ویسکی اسکاتلندی بنامم».
این عسل توسط زنبورهایی تولید می‌شود که شهد گل بوته مانوکا (لپتسپرمم اسکپاریوم-Leptospermum Scoparium) را می‌مکد. این گل عمدتاً در نیوزلند و استرالیا می‌روید. گونه‌های دیگر این گیاه در سایر نقاط جهان نیز می‌رویند اما گُلی که زنبورها از آن برای تولید عسل مانوکا استفاده کنند را نمی‌دهند.
هدایت الکتریکی یک روش غیر مستقیم برای اندازه‌گیری مواد معدنی موجود در عسل است. عسل مانوکا از سایر عسل‌های تک گل چهار برابر هدایت الکتریکی بالاتری دارد. هر چه هدایت الکتریکی بالاتر باشد ارزش غذایی عسل نیز بیشتر است.
عامل UMF در سایر عسل‌ها
وقتی نوبت به عسل مانوکا می‌رسد، در مقایسه با سایر انواع عسل، مانوکا دارای عامل یکتای مانوکا (Unique Manuka Factor, UMF) است، که عامل استاندارد جهانی در شناسایی و اندازه‌گیری قدرت ضد باکتریایی عسل مانوکا است. مخصوصاً یو ام اف (UMF) ضامن ویژگی دارویی عسل است. این یک استاندارد ارزش سلامتی است که فقط مخصوص عسل مانوکا است.
پایین‌ترین حد یو ام اف ۵- است، اگرچه تا وقتی سطح فعالیت ضد باکتریایی آن 10+ نباشد، نمی‌توان از آن انتظار مزایای زیادی را داشت. هر نرخی بین 10 تا 15 سطح مفیدی است و اعداد بالای 16 به عنوان با کیفیت‌ترین‌ها شناخته می‌شود. در حالی که قطعاً سایر عسل‌های ارگانیک خام هم می‌توانند همین مقدار مزایا را داشته باشند، اما هیچ روش اندازه‌گیری و سطح‌بندی برای آن‌ها وجود ندارد (مانند آنچه برای مانوکا وجود دارد).
طعم این عسل در کنار شیرین بودنش کمی تیز است، که گفته می‌شود خاص مانوکا است و بافت این عسل مانند سایر انواع عسل نرم نیست.
اظهاراتی در مورد خواص عسل مانوکا
شاخص umf در عسل مانوکا
دکتر پیتر مولان، پروفسور دانشگاه بیوشیمی در نیوزلند تحقیقات خود در مورد خواص عسل مانوکا را در سال 1981 شروع کرده است. گفته شده است که این عسل بیماری‌های دستگاه گوارش از جمله رفلاکس معده و عفونت‌های قارچی را تخفیف می‌دهد. همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که علاوه بر افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن به تسکین مشکلات تنفسی همچون سینوزیت، آلرژی‌ها و گلو درد کمک می‌کند. مانند سایر عسل‌ها با عفونت هم می‌جنگد.
افراد مشهوری مانند بازیگر و نویسنده کتاب‌های آشپزی خانم گوئینت پالترو، اپرا سیداکیک، دکتر آز، نواک جوکوویچ و چهره سرشناسی مانند کورتنی کارداشیان با ادعاهای سلامتی مربوط به این عسل موافقت کرده‌اند.
آیا متخصصان تغذیه هم با اظهاراتی در مورد خواص عسل مانوکا موافقند؟
متخصصان تغذیه اغلب دو دسته‌اند اما بیشتر آن‌ها با ادعاهایی که در مورد خواص عسل مانوکا وجود دارد موافقند. دانشمندان توان این عسل در از بین بردن باکتری‌ها را بررسی کرده‌اند و آزمایش‌ها نشان داده‌اند که در درمان زخم‌های پوستی هم خوب عمل کرده است.
چرا دو کشور بر سر مالکیت نام مانوکا مبارزه می‌کنند؟
پاسخ خیلی کوتاه این است: برای پول. قیمت بازار جهانی این عسل در سال 2016 به 1000 دلار در هر کیلوگرم رسید. این نرخ، عسل مانوکا را تبدیل به یکی از قیمتی‌ترین صادرات‌های استرالیا و نیوزلند کرده است و هیچ نشانی از کم شدن شهرت آن دیده نمی‌شود. اگر نیوزلند می‌تواند در معروفیت نام تجاری موفق باشد می‌تواند انحصار یک محصول شیرین و پرپول را نیز داشته باشد.
راهنمای پرورش گیاه مانوکا به زبان انگلیسی
شرایط رشد گیاه مانوکا و اینکه آیا سرمایه‌گذاری در پرورش این گیاه مؤثر است یا نه را در مقاله زیر بخوانید. نام و ایمیل خود را در کادرهای زیر وارد کنید تا لینک دانلود مقاله برای شما ارسال شود.
